PHẢI BIẾT “HOÃN SỰ SUNG SƯỚNG” ĐỂ ĐƯỢC CUỘC ĐỜI CHO NHIỀU KẸO

GS Phạm Đức Dương

GS- TS Phạm Đức Dương, Viện Trưởng Viện Nghiên cứu phương Đông, chuyên gia về ngôn ngữ học hàng đầu Việt Nam đã cao tuổi, nhưng khi thầy đi dạy học trò vẫn gọi là “chàng Dương”. Gọi “Chàng Dương” vì phong cách sôi nổi và trẻ trung, nhiệt tình mà nhiều 8X, 9X cũng không theo được.  Với sự sôi nổi, trẻ trung đó, GS đã trò chuyện với IY về câu chuyện đang rất hot hiện nay: Trượt đại học thì có nên buồn quá? Đại học có phải là con đường duy nhất để lập nghiệp? Làm thế nào “hoãn sự sung sướng” để được cuộc đời cho ăn kẹo.

“Chàng Dương” nói:

–  Tôi giảng dạy đại học 30 năm, lại không hề buồn khi con trai mình trượt đại học Con trai tôi thi không đỗ đại học, tôi không buồn lo. Tôi hướng cho con tôi đi công nhân. Nó học nghề hai năm thành thợ hàn bậc 4/7 tham gia xây dựng cầu Chương Dương. Sau đó, nó đi nghĩa vụ quân sự ba năm rồi ra quân vào làm thợ máy trong Viện nghiên cứu Đông Nam Á. Từ anh thợ máy nó thi vào đại học tại chức, rồi từ tấm bằng tại chức được chuyển đổi thành Đại học chính quy, từ tấm bằng chính quy nó thi cao học. Nó đậu cao học và trở thành thạc sỹ. Từ thạc sỹ, con tôi lại làm nghiên cứu sinh và sắp trở thành tiến sỹ. Nó đang là phó phòng của Viện nghiên cứu Đông Nam Á.

Con gái tôi cũng trượt Đại học, tôi cho vào học Cao đẳng Sư phạm ở Đà Lạt. Tốt nghiệp thành cô giáo, cũng từng xung phong vào vùng sâu vùng xa xóa mù, sau đó được điều về làm chánh văn phòng huyện ủy và bây giờ là hiệu trưởng trường Đại học Đà Lạt…

Từ câu chuyện lập nghiệp của hai đứa con tôi, tôi nghiệm ra rằng, có rất nhiều con đường để đến với giảng đường Đại học, có đường thẳng, có đường vòng và có những đường khúc khuỷu, quanh co nhưng nếu có ý chí thế nào cũng sẽ đi đến đích. Trượt đại học không phải là thảm họa, một cánh cửa này khép lại sẽ có cảnh cửa khác mở ra. Suy cho cùng thì cuộc sống chính là trường Đại học chân chính nhất…

Lời tác giả: Mình quen thân với “chàng Dương” cách đây hơn 10 năm. Hồi đó “chàng” dành cả phòng đọc sách của mình làm thư viện miễn phí cho bất cứ sinh viên nào muốn đọc sách,. Nhà riêng của “chàng” không bao giờ đóng cửa, các sinh viên đến đọc sách rất đông. Nhìn thư viện sách mình muốn mê man, cơ man nào là sách quý mà giáo sư ngôn ngữ học hàng đầu VN này đã viết ra và sưu tầm được. Từ đó, mình thân với “chàng”.  Phải nói là chưa bao giờ mình thấy “chàng” già cả, kể cả khi cùng mình sang Thái Lan, 80 tuổi mà “chàng” vẫn bỏ lại nhiều thanh niên phía sau khi đi bộ trên đường phố Bangkok. Mới đây “chàng” lại đi bộ xuyên Việt mới một nhóm thanh niên để hô hào bảo vệ môi trường. Chàng cũng làm nhiều bạn trẻ “hít khói”.

IY: Nhưng đa số các bậc phụ huynh không nghĩ vây, với họ đại học vẫn là con đường tiến thân danh giá nhất. GS nghĩ gì về những học sinh tự tử vì trượt đại học?

– Ở quê bây giờ nhiều gia đình làm mâm cỗ linh đình 3 ngày 3 đêm ăn khao con đậu đại học, cứ như đậu Trạng nguyên ngày xưa. Trái ngược với cảnh đó là sự buồn thảm của nhiều gia đình có con trượt đại học. Hay thật. Ai cũng muốn làm  làm thầy làm quan cả, trong khi xã hội nó có sự phân công lao động rồi, có nông dân, có công nhân, có giáo sư, có quan chức. Giáo sư như tôi cũng chỉ một nghề thôi, cũng phải nhờ đến anh công nhân điện nước đến nhà mỗi khi nguồn điện nước bị hỏng. Làm công nhân giỏi còn vinh quang hơn một thầy giáo tồi. Mình có phẩm chất để trở thành công nhân giỏi thì cứ làm công nhân, việc gì phải lao vào đại học, khi bị trượt vỏ chuối thì coi như tuyệt vọng đến mức  đến mức tự tử,  hoặc bất cần đời còn hơn một kẻ thất tình. Đó là nhưng cái chết lãng xẹt mà đau xót lắm.

ViệtNam ta chịu ảnh hưởng của Nho giáo, vốn có truyền thống học hành thi cử để làm quan. Mặt phải của truyền thống này là đào tạo ra những người quản lý có học nhưng mặt trái của nó là tâm lý coi khoa cử như con đường tiến thân gần như duy nhất, danh giá nhất để thoát khỏi nghèo hèn và lao động chân tay. Nền giáo dục Đại học của ta lại quá bóp chặt đầu vào và … “vô tư” về đầu ra. Chính vì sự nghiệt ngã của đầu vào khiến cho nhiều học sinh chỉ cần thi đại học không làm bài tốt, cũng có thể tự tử vì không chịu nổi áp lực.

IY: Áp lực đó đến ngay từ những người yêu thương họ nhất là cha mẹ, đến ngay từ những nơi tưởng như bình yên nhất là gia đình?

– Người Á Đông vẫn có quan niệm sinh con đẻ cái như một cách kéo dài cuộc đời hữu hạn của mình. Họ muốn con nhà tông không giống lông cũng giống cánh, vì thế mà thường áp đặt lên con cái. Tôi đúc kết thấy 10 câu nói của các bậc cha mẹ thì có 7 câu bắt đầu bằng “con phải thế này, con phải thế kia!”. Nhưng đã có áp đặt tất phải có phản ứng. Tôi nghiên cứu phản ứng của trẻ con, thấy rất thú vị.

Tôi có hai đứa cháu, một đứa tên Hiền một đứa tên Thảo. Khi bố mẹ bắt làm việc gì đó, Hiền cứ im lặng không nói gì nhưng cứ theo ý nó mà làm, còn Thảo thì khóc cho đến lúc bố mẹ phải đổi ý. Muốn tránh áp đặt, theo tôi phải giáo dục bằng cách nêu gương. Một tấm gương sáng hơn nghìn lời giáo huấn trống rỗng. Phải luôn tìm cách chia sẻ, tâm tình với con cái, phải “phá băng” để mỗi người trong gia đình không phải là một thế giới riêng khép kín.

IY: Khi thất bại, giới trẻ dễ lâm vào bế tắc, do những điều họ được dạy dỗ thiên về lý tính, nặng về lợi hại hơn là những là những giá trị của cảm xúc và tinh thần?

– Một nhà tâm lý học đã làm một thí nghiệm: ông mời các em học sinh lớp 1 đến phòng mình và đưa ra đĩa kẹo. Ông bảo: “Bác có việc phải đi, nếu cháu nào không đợi được thì cho ăn một cái kẹo. Còn cháu nào đợi được bác về sẽ được hai cái kẹo”. Khi nhà tâm lý học vừa ra khỏi phòng, một số em đã lấy ngay kẹo để chén, một số khác thì “hoãn sự sung sướng lại” chờ giáo sư về để nhận hai cái kẹo.

Suốt mấy chục năm sau, nhà tâm lý học vẫn theo dõi đường đời của các em học sinh ấy và nhận thấy đa số những em ăn kẹo khi ông vừa ra khỏi phòng đều “lôm côm”, trong khi những em “hoãn được sự sung sướng” thể hiện được năng lực kìm chế và ý chí kiên định thì thành đạt hơn.

IY: Nhưng hình như tư duy “vồ” ngay cái kẹo thứ nhất để ăn mà thiếu ý chí, tầm nhìn để nhận được “hai cái kẹo” vẫn đang phổ biến và tác động đến lớp trẻ bây giờ?

– Đúng rồi. Giới trẻ bây giờ có xu hướng sống thực dụng hơn, thích những cái lợi nhỏ trước mắt, nhiều em sống hôm nay không biết đến này mai. Nói chung là phải biết “hoãn sự sung sướng” để cuộc đời cho nhiều kẹo.

“Chàng Dương” đi bộ xuyên Việt cùng sinh viên

IY: “Chàng Dương” có lúc nào không hoãn sự sung sướng được không?

– Tôi già rồi, đừng bắt tôi “hoãn sự sung sướng”, mà có nhiều kẹo cũng không ăn được. Nói vui vậy thôi, chiến thắng cám dỗ là điều khó, cho nên Phật nới nói: “chiến thắng vĩ đại nhất là chiến thắng bản thân mình”. Nhưng nếu không chiến thắng được cám dỗ thì sẽ chỉ được một cái kẹo thôi, mà có khi là kẹo đắng, các bạn trẻ cần phải nhớ điều này và rèn cho mình sự kiên định, bản lĩnh để đạt được những mục tiêu lớn của cuộc đời chứ đừng hài lòng với một cái kẹo nhỏ nhoi.

IY: Cảm ơn Giáo sư!